Czasowniki haben, sein i werden należą do podstawowych i najważniejszych czasowników w języku niemieckim. Czasowniki te zaliczane są do grupy czasowników nieregularnych, ponieważ ich odmiana w czasie teraźniejszym nie przebiega według tradycyjnego schematu koniugacyjnego. Stąd też musimy nauczyć się form osobowych tych czasowników na pamięć.
Odmiana czasownika haben (mieć)
Aby odmienić czasownik haben przez osoby w czasie teraźniejszym, musimy najpierw oddzielić temat czasownika hab- od końcówki -en i następnie dodać temat do zaimków osobowych. Temat w tej formie możemy dodać jedynie do 1. osoby liczby pojedynczej oraz wszystkich osób liczby mnogiej. W pozostałych przypadkach stosujemy skróconą formę tematu ha-. Do tematu dodajemy następnie odpowiednie końcówki czasownika.
Spójrzmy na przykładowe zdanie z użyciem tego
czasownika:
Podzieliłem na zdanie na podmiot, orzeczenie i inne części zdania. Analizując tłumaczenie na język polski widać, że w języku polskim brakuje podmiotu. Taka sytuacja jest dopuszczalna, jeśli podmiot wynika z kontekstu lub końcówek czasownika. Mamy do czynienia w takim przypadku z tzw. podmiotem domyślnym. W języku niemieckim z podmiotu zrezygnować nie możemy, jest on integralną częścią zdania.
Odmiana czasownika sein (być)
Odmiana czasownika sein przez osoby jest nieco bardziej skomplikowana. Form osobowych czasownika nie stworzymy poprzez oddzielenie tematu od końcówki ani poprzez dodanie typowych końcówek czasownika. Odmienionych form czasownika sein musimy nauczyć się na pamięć. Formy liczby pojedynczej różnią się od tych w liczbie mnogiej. Wyglądają one następująco:
Poniżej przykładowe zdanie obrazujące użycie czasownika sein:
Tutaj także zrezygnowaliśmy w języku polskim z podmiotu. Warto pamiętać, że w języku niemieckim przymiotnik użyty po czasowniku sein występuje w formie nieodmienionej i nie otrzymuje żadnych końcówek. Dlatego też nie możemy stwierdzić, czy zdanie odnosi się do kobiety czy mężczyzny. Ta informacja wynika zazwyczaj z kontekstu.
Odmiana czasownika werden (zostać, stać się)
Czasownik werden oznacza zostać, lecz nie np. dłużej w pracy, tylko zostać, stać się kimś/czymś. Aby stworzyć formy osobowe czasownika werden w czasie teraźniejszym musimy oddzielić najpierw temat werd- od końcówki -en. Temat w tej formie dodajemy do zaimków osobowych w 1. osobie liczby pojedynczej oraz całej liczbie mnogiej. W przypadku 2. i 3. osoby liczby pojedynczej nastąpiła zamiana samogłoski rdzennej e na i. 2. osoba liczby pojedynczej traci dodatkowo spółgłoskę -d z tematu. Następnie do tematu dodajemy odpowiednie końcówki. Wyjątek stanowi 3. osoba liczby pojedynczej, która nie otrzymuje żadnej końcówki. Z kolei 2. osoba liczby pojedynczej otrzymuje końcówkę -et.
Przykładowe zdanie z zaznaczeniem podmiotu, orzeczenia i innych części zdania:
Czasowniki posiłkowe
Warto wspomnieć, że wszystkie trzy czasowniki należą do grupy czasowników posiłkowych. Posiłkujemy się nimi chcą stworzyć złożone struktury gramatyczne. Czasowniki haben i sein używane są m.in. do tworzenia czasów przyszłych Perfekt i Plusquamperfekt, a czasownik werden stosujemy chcąc stworzyć m.in. czasy przyszłe Futur 1 / Futur 2 oraz stronę bierną.
