W języku niemieckim wyróżniamy cztery przypadki: Nominativ, Genitiv, Dativ i Akkusativ. To trzy przypadki mniej niż w języku polskim – brakujące przypadki to narzędnik, miejscownik oraz wołacz. Ich funkcje w języku niemieckim przejmują inne przypadki.
W języku niemieckim wraz z rzeczownikiem odmienia się poprzedzający go rodzajnik, w wielu przypadkach odmienia się tylko rodzajnik.
Odmiana rzeczownika z rodzajnikiem określonym
Poniżej znajduje się tabelka obrazująca odmianę rzeczownika z rodzajnikiem określonym.
Rodzajnik określony przyjmuje różne formy w zależności od użytego przypadka. W Genitivie w rodzaju męskim oraz rodzaju do rzeczownika dodajemy jeszcze końcówkę -s. W Dativie do formy rzeczownika w liczbie mnogiej dodajemy końcówkę -n – wyjątek stanowią rzeczowniki pochodzenia obcego, które w liczbie mnogiej otrzymują końcówkę -s, wtedy nie dodajemy -n podczas odmiany, np.
das Auto – die Autos
das Kino – die Kinos
die Oma – die Omas
die Kamera – die Kameras
Druga tabelka przedstawia odmiana rzeczownika z rodzajnikiem nieokreślonym.
Jak widać, dodawane końcówki do rzeczownika są identyczne jak w przypadku pierwszej tabelki. Należy zwrócić uwagę, że rodzajnik określony w liczbie mnogiej w ogóle nie występuje.
Nominativ
Nominativ, czyli miejscownik, odpowiada na pytanie wer? (kto?) i was? (co)? Czasowniki, które używane są w Nominativie w języku niemieckim, to:
sein – być
werden – zostać (kimś, czymś)
bleiben – zostać
W języku polskim w zdaniach z tymi czasownikami używamy często narzędnika (kim? czym?) – w języku niemieckim należy użyć mianownika.
Er ist ein guter Mensch.
On jest dobrym człowiekiem.
Was ist er?
Kim on jest?
Sie will mal Lehrerin werden.
Ona chce zostać w przyszłości nauczycielką.
Was will sie mal werden?
Kim ona chce zostać w przyszłości?
Genitiv
Następnym przypadkiem jest Genitiv, czyli dopełniacz, odpowiadający na pytania wessen? (czyj? czyja? czyje?). Zaimek pytający wessen przyjmuje identyczną formę niezależnie do jakiego rodzaju gramatycznego się odnosi. Przypomnijmy, że słówko Beruf jest rodzaju męskiego a słówko Uhr jest rodzaju żeńskiego – oba te rzeczownika poprzedzone są w pytaniach tym samym słówkiem pytającym. Warto zapamiętać, że po tym pytajniku rzeczowniki używane są już bez rodzajnika.
Pozostańmy jeszcze przez moment przy naszym przykładzie zdania pytającego. Powyżej zaprezentowaliśmy schemat tworzenia konstrukcji z użyciem nazw własnych (imion, nazw miast, nazwa państw). Wszystkie trzy zdania możemy przetłumaczyć na język polski jako “To jest zegarek Julii”. Konstrukcja z przyimkiem von występuje przeważnie w języku mówionym, a nasz drugi wariant die Uhr Julias jest uważany za formę nieco mniej poprawną stylistycznie.
Powiedzieliśmy wcześniej, że w rodzaju męskiej i nijakim dodajemy w Genitivie końcówkę -s. W niektórych przypadkach do rzeczownika dodajemy końcówkę -es:
Sytuacja ta dotyczy rzeczowników jednosylabowych rodzaju męskiego i nijakiego oraz rzeczowników zakończonych na -s, -ß, -x, -z oraz -tz.
der Mann - des Mannes
das Haus - des Hauses
der Zug - des Zuges
der Tanz - des Tanzes
der Mann – des Mannes
das Haus – des Hauses
der Zug – des Zuges
der Tanz – des Tanzes
Niemieckiego dopełniacza musimy użyć także w niektórych konstrukcjach przyimkowych. Użycie tego przypadka jest niezależne od pytania wessen?. Do najważniejszych przyimków wymagających odmiany rzeczownika w Genitivie należą:
statt – zamiast
trotz – mimo
während – podczas
wegen – za względu na
aufgrund – z powodu
infolge – na skutek
Przykładowe zdania:
Trotz seiner Krankheit ging er ins Kino.
Mimo choroby poszedł do kina.
Er musste wegen eines Autounfalls mehrere Tage im Krankenhaus bleiben.
Z powodu wypadku samochodowego musiał zostać kilka dni w szpitalu.
Dativ
Kolejnym przypadkiem w języku niemieckim jest Dativ (celownik) odpowiadający na pytanie wem? (komu? czemu?).
Przykładowe czasowniki łączące się z Dativem:
danken – dziękować
gefallen – podobać się
glauben – wierzyć
schmecken – smakować
Przyimki łączące się z Dativem:
aus – z
bei – przy, u
gegenüber – naprzeciwko
mit – z
nach – do, po
seit – od (znaczenie czasowe)
von – od
zu – do
an – przy, na (powierzchni pionowej)
auf – na (powierzchni poziomej)
in – w
über – nad
unter – pod
hinter – za
neben – obok
zwischen – pomiędzy
